Nagrobki średniowieczne w Prusach Tadeusz Jurkowlaniec [2015]

"U chrześcijan grzebanie zmarłych wewnątrz budowli sakralnych było praktyką powszechną od wczesnego średniowiecza do czasów napoleońskich, pomimo stale ponawianych, oficjalnych zakazów Kościoła'. Jednym z wyrazów tej szczególnej wspólnoty żywych i umarłych są nagrobki, czyli dzieła wykonane z materiałów trwałych (kamienia, metalu, ceramiki) lub z drewna, opracowane plastycznie, które postrzegano jako manifestację pozycji społecznej oraz wiary zmarłego i jego bliskich w dar życia wiecznego; pozwalały dłużej zachować nieboszczyka w pamięci potomnych; zwykle oznaczały miejsce pochówku, a te w formie płyt niekiedy stanowiły wieko komory grobowej. Od schyłku średniowiecza w kościołach wielkomiejskich często główną funkcją kamieni nagrobnych było unaocznienie prawa własności kwater grobowych. Jeżeli chodzi o podany w tytule geograficzny zakres opracowania, to terminem „Prusy" określam obszar tożsamy z terytorium państwa krzyżackiego około połowy XIV wieku'. Obejmowało ono wówczas Ziemię Chełmińską, zdobyte krainy chrystianizowanych Prusów, a także - od roku 1309 - Pomorze Gdańskie (i/. P). Po wojnie trzynastoletniej, zakończonej pokojem toruńskim w roku 1466, Prusy Królewskie oraz Warmię faktycznie zjednoczono z Królestwem Polskim. Pomimo tych zmian politycznych podziały kościelne na wyznaczonym obszarze trwały do czasów reformacji od początku dziejów tak archidiakonatu pomorskiego diecezji włocławskiej, przypadającego na wiek XII, jak również czterech diecezji pruskich (chełmińskiej, pomezańskiej, warmińskiej i sambijskiej), ustanowionych w roku 1243, a następnie włączonych do powołanej dwanaście lat później (1255) metropolii ze stolicą w Rydze; przy czym diecezję warmińską od 1356 roku obejmował przywilej egzempcji. Na zachodniej rubieży Prus niewielkie obszary należały do diecezji gnieźnieńskiej oraz kamieńskiej. Zaranie chrystianizacji mieszkańców wyróżnionego obszaru sięga schyłku wieku X, ale początki chrześcijańskiej sztuki sepulkralnej przypadają na koniec XII lub 1. ćwierć XIII stulecia, tak bowiem wolno datować najstarsze ze znanych dziś nagrobków - płyty z krzyżem odkryte w Gdańsku [78.1; 79-80.1-2r. Trudniej sprecyzować kres epoki, wyznaczany - w zależności od przyjętego kryterium [...]"

[fragment]

Detale bibliograficzne - zakładka "szczegóły"